کتاب صوتی کیمیا خاتون

بیرون کشیدن روح عشق ایرانی از دل تاریخ

«سعیده قدس» این­‌طور تعریف می­‌کند که در پی سفری که به پاکستان داشته به دیدار مقبره­ای رفته که بنا به قولی از آن به‌­عنوان مقبره­‌ی شمس تبریزی یاد می‌­شده. حال آن‌که او گمان می­‌برده این مقبره جایی در ترکیه باشد و پس از آن و البته با علم به این مطلب که قطعیتی بر وجود مقبره‌­ی این شخص در جایی ثبت نشده، تصمیم می­‌گیرد به تحقیقی در مورد شمس دست بزند. او در میانه­‌ی راهِ این پژوهش، متوجه بعد دیگری از زندگی شمس می­‌شود و آن هم حضور زنی ایرانی به نام کیمیا خاتون در زندگی اوست.....دنبال کردن این کنجکاوی و این رشته اتفاق، در ادامه منجر به خلق اثری پرآوازه می­‌شود که توجه همگان را به خود جلب می‌­کند و سرآغاز گفتگوهای تازه­ و مفصلی می‌­شود. گویی وجه‌ی مغفول مانده از دل تاریخ برای­ میراث­‌دارانِ این فرهنگ زنده شده بود؛ احوالات زندگی شخصی بزرگانی چون شمس و مولانا.

رمان «کیمیا خاتون» که در نخستین بار در سال 1383 منتشر شده، برای 12 ماه متوالی درصدر کتاب­‌های پرفروش قرار گرفت. پس از آن به فاصله­‌ی کمی، به زبان ترکی برگردانده ­شد و در آن‌جا نیز در رده­‌ی آثار پرفروش جای گرفت. این اثر پس از کسب جایزه‌­ی کتاب سال پروین اعتصامی در سال 2005 ، چند سال بعد در سال 2011 به زبان انگلیسی نیز ترجمه شد. 

گفتنی­‌ست این کتاب در ایران 38 بار تجدید چاپ شده است.

بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست

قصه با دو زاویه­‌ی دید روایت می‌­شود. زاویه­‌ی دید دانای کل و اول شخصِ کیمیا خاتون. کیمیا خاتون دختر محمد شاه ایرانی و کراخاتون است. کراخاتون بعد از درگذشت محمد شاه با مولانا ازدواج می‌کند و به همراه دو فرزندش به منزلگاه خاندان مولانا می‌­روند. مولانا نیز که یک سال پیش همسر خود را از دست داده، دارای 2 پسر به نام های علاء الدین و بهاءالدین می‌باشد. چند سال بعد از این ازدواج است که شمس تبریزی وارد زندگی مولانا می‌شود و شیخ معروف شهر را از پای درس و مدرسه به مجلس سما و عرفان می‌برد.... ادامه­‌ی ماجرا شرحی­‌ست بر یکی از پیچیده‌ترین و اسرارآمیزترین روابط عاشقانه که در زمان خود قونیه را به آشوب کشید.

هرچند بخش اول کتاب سرشار از پردازش‌های طبیعت‌گرایانه و روان‌شناختیِ دختری نوجوان است، اما از نیمه‌های بخش دوم جنبه‌های شهودی اثر اوج گرفته تا جایی که در صفحات پایانی حال و هوای داستان به­‌کلی عوض می­‌شود.

 مرزهای خیال و تاریخ

نویسنده خود در این باب چنین می­‌گوید:«من به شدت در نوشتن این کتاب به تاریخ وفادار بودم . باید تاکید کنم که بیش از بیست بار این کتاب را بازنویسی کردم. با شک به این‌که احساس می‌­کردم به ساحت تاریخ تجاوز کرده­‌ام  و نوشتن را از نو آغاز کردم. تا جایى که امکان داشت از منابع موجود استفاده کردم و جاهاى خالى را با بهره‌­گیرى از عنصر خیال­‌پردازى پوشش دادم. بیشتر از آثار افلاکى، سپهسالار و زرین کوب در نگارش این اثر بهره گرفتم. اما تاکید می‌کنم که این اثر مطلقاً اثرى تحقیقى نیست و نمى‌تواند یک مرجع تاریخى باشد. سعى کرده‌ام چون به ساحت دو ابرمردِ فرهنگ و ادب این سرزمین گام می‌­گذارم به حکم ادب، از محدوده­‌ی واقعیت فراتر نروم. هر چند که پاى اسب خیال را کسى نمى‌تواند ببندد....»

گفتنی‌­ست تقریباً تمام زندگی­‌نامه­‌نویسانِ مولانا، به جز افلاکى و سپهسالار، هیچ­‌جا اشاره­‌اى به کیمیا خاتون نکرده‌­اند. البته به گفته­‌ی برخی در مقالات شمس نیز اشارات کوتاه‌ی شده است که آن را به همین بانوی حرم مولانا نسبت داده‌­اند: «با او حکم کردم که روی تو هیچ‌کس نخواهم بیند، الاّ مولانا»

اما آن­‌چه مسلم است آن است که نویسنده ضمنِ سعی در وفاداری به واقعیات تاریخی ماجرا و حال و هوای زمان و مکان قصه، می‌کوشد تا خیال‌پردازانه و با پرداختی رمانتیک حضور تمامی این شخصیت‌­ها را جلا بخشد و روایتی زنده و ملموس از دل تاریخ برای‌­مان بیرون بکشد.  

دعوای فمینیستی

به گفته­‌ی برخی، شمسِ این کتاب پیرمردی بدخلق، حسود، متکبر و خانمان برانداز است که حقیقت عشق در جان او راه نیافته و به کمال واقعی نرسیده.

و در جایی دیگر منتقدی گفته : « نویسنده با نگرشی فمینیستی، به قرن هفتم می‌رود و پیکر گمشده‌­ی دختر جوانی مغموم در حرم مولانا جلال الدین محمد بلخی را از زیر آوار تاریخ مذکر، بیرون می‌کشد تا سوگنامه‌­ی مظلومیت زن و آرزوهای بربادرفتة­ی «جنس دوم» را در مصائب و شداید زندگانی آن دختر به تصویر کشد. در این روایت قلم با ایمانی فمینیستی، نامدارترین مردان کامل و قله‌های کمال مردانه را نشانه می‌رود تا با روایتی سرشار از بغض تاریخی آن قله‌های قداست تاریخ مردانه را به محکمه­‌ی نقد بکشاند.»

و چیزی که خود نویسنده اذعان کرده : «هدفم این بود که به گونه‌­ای از اطلاعات تاریخی در کتاب اشاره کنم که برای خواننده هیچ قضاوتی را به­‌وجود نیاورد، اما متاسفانه برخی این کتاب را به فمینیست نسبت می­‌دهند ، در حالی­‌که من چنین قصد و هدفی نداشته‌­ام»

اما آن­‌چه به قطع می‌­توان گفت آنست که رایج‌­ترین تنش موجود در رمان، میان فرد و نظام اجتماعى او اتفاق مى‌افتد. تنش این داستان که بین کیمیا و محیط اطراف اوست در موارد مختلفى خودنمایى می‌­کند. تنشی که در فصول نخستین، درگیرى‌هاى کیمیا با خود و حرم است و در ادامه.....

بر مخاطب است که چگونه به این تقابل­‌ها بنگرد و چگونه از دل آن بیرون آید.

سعیده قدس در شمار زنان برتر جهان

سعیده قدس -آن‌طور که خودش می­‌گوید: نویسنده و نیکوکار ایرانی- متولد 1330 در تهران است. او دوره کارشناسی خود را در دانشگاه تهران و در رشته‌­ی جغرافیا با گرایش سیاسی سپری کرد و پس از اخذ این مدرک در اداره دخانیات به‌ عنوان کارشناس برنامه ‌و بودجه مشغول به کار شد. پس از آن او تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد و در رشته­‌ی جامعه‌شناسی شهری ادامه داد.

شایان توجه است که او به زبان­‌های آلمانی و انگلیسی تسلط دارد و در فهرستی که روزنامه‌­ی وال استریت ژورنال برای 50 زن برترِ سال 2008 معرفی کرد، وی با رتبه 45 یکی از این معرفی­‌شدگان بود.

او هم‌­چنین از بنیان‌گذاران موسسه­‌ی خیریه­‌ی حمایت از کودکان مبتلا به سرطان (محک) می­‌باشد، که به بنا به گفته­‌ی وی ایده­‌ی شکل‌گیری­‌اش از بیماری دخترش کیانا در سن دوسالگی نشات می‌گیرد.

او فعالیت­‌های نیکوکارانه‌­ی دیگری را هم از طریق دیگر انجمن‌­ها پیگیری می­‌کند که در وب­سایت شخصی‌­اش به معرفی آن­‌ها پرداخته است.