کتاب انقلاب بلشویکی چهارمین جلد از مجموعهی «چشماندازهایی از تاریخ معاصر جهان» است. انقلاب بلشویکی یکی از اثرگذارترین رویدادهای سیاسی قرن بیستم بود، چرا که نه تنها در تاریخ روسیه، بلکه در تاریخ سراسر دنیا تأثیر بسزایی داشت و رژیمی سرکوبگر به وجود آورد که 74 سال دوام آورد و در اتحاد شوروی و بخشهای دیگر اروپا موجب رنجهای بیحدوحصر شد. اما فراتر از آن باعث ستیزهجویی فراگیری شد که به جنگ سرد معروف است. خطر جنگ هستهای میان اتحاد شوروی و آمریکا که دهها سال دنیا را تهدید میکرد هر دو جامعه را دستخوش تغییر کرد.
کتاب جنگ خلیج فارس ششمین جلد از مجموعهی «چشماندازهایی از تاریخ معاصر جهان» است که دیدگاههای مختلف تحلیلگران و کارشناسان را در سه بخش زمینهی تاریخی جنگ، مباحث پیرامونی آن و روایتهای شخصی از جنگ خلیج فارس بیان میکند. عراق بعد از جنگ با ایران بدهیهای زیادی به بار آورد، به همین دلیل صدام حسین تصمیم به اشغال کویت و بهرهبرداری از منابع آن گرفت. او گمان نمیکرد کشورهای عرب همسایه و کشورهای غربی در پاسخ به این اقدام با کشور او وارد جنگ شوند، جنگی که به جنگ اول خلیج فارس معروف شد.
«جمهوری خلق نسیان» از داستانهای واقعی اعتراضات دانشجویی سال 1989 و مصاحبههایی با کسانی که از وقایع آن متأثر شدهاند، تشکیل شده است. در این بین، دیدگاههای نظامیان فعلی و سابق، دانشجویان، معترضان و اطرافیان آنها مرور میشود. شناختهشدهترین افرادی که لوئیزا لیم با آنها مصاحبه کرده، «ووئر کایکی» یکی از رهبران جنبش دانشجویی، «ژانگ ژیانلیگ» از مؤسسان بنیان «مادران تیانآنمن» و «بائو تانگ» منشی سیاسی سابق دبیر کل حزب کمونیست چین هستند. اثر لین حاصل کنجکاوی او و جستجویش برای یافتن پاسخی به این دو پرسش است: «چگونه میشود خاطرهها را دوباره صورتبندی کرد و چگونه جمعیت چین در نسیانی دستهجمعی شریک شدهاند؟» نویسنده پس از مقدمهای کوتاه، نتایج تحقیقها و مصاحبههایش را در هشت فصل با مخاطبانش به اشتراک میگذارد. فصولی که همانطور که از عناوینشان پیداست، هریک از زاویهای متفاوت به وجهی خاص از قیام تیانآنمن میپردازد. سرباز، ماندن، تبعید، دانشجو، مادر، میهنپرست، مسئول و جِنگدو فصول هشتگانهی جمهوری خلق نسیان هستند. نویسنده کتابش را با پسگفتاری علیه فراموشی تمام کرده است. او از دِینی که حافظهی تاریخی بر گردن آیندگان این قیام گذاشته میگوید و زنده کردن یاد کسانی که جانشان را در راه باریک آزادی از دست دادهاند، ضروری و یاریبخش آینده میداند.
کتاب «جنبشهای دانشجویی دههی 1960» به اعتراضات و تحولاتی که از پی آن شکل گرفت پرداخته و فردگرایی خارقالعادهی کنشگران جوانی که خود را به ایجاد نوعی جدید از دموکراسی آمریکایی متعهد میدانستد را شرح میدهد. این کتاب با مقالاتی در بررسی زمینهی تاریخی جنبشهای دانشجویی دههی شصت میلادی آغاز میشود. پنج دیدگاه در این بخش گردآوری شدهاند. دیدگاه نخست از کتاب «دهههای آمریکایی» برگرفته شده، و دیدگاههای بعدی را «دانشجویان طرفدار جامعهی دموکراتیک»، «لیندون جانسون»، «مارک ادلمن بورن» و «گیل گراهام» نوشتهاند و مجموعهی آنها درک چندوجهی و کاملی از زمینههای این جنبش به دست میآید. بخش دوم کتاب سراغ مباحث پیرامونی جنبش میرود و از هشت دیدگاه تشکیل شده است. از دیدگاهی که معتقد است کمونیستها جوانان را فریب دادهاند یا دیدگاهی که باور دارد دانشجویان حتی نمیدانند به چه اعتراض میکنند تا رویکردی که معتقد است جنبش آزادیبخش زنان به دست خودشان شکل میگیرد و دیدگاهی که به روگردانی جوانان از سیاستهای رادیکال و رو آوردن به مذاهب عرفانی سخن میگوید. بخش سوم کتاب به بازتاب روایتهای فردی از این مبحث اختصاص دارد. چهار روایت، این بخش را تشکیل میدهند. سخنان خشمآلود سخنگوی دانشجویان کالیفرنیایی که برای محاکمه احضار شده بود، تجربیات یک دختر از فمینیسم در دههی 1960، بازبینی دوران گذشته از زبان یکی از رهبران گروه دانشجویان طرفدار جامعهی دموکراتیک و نسل شورش دیدگاههای بخش سوم را تشکیل میدهند.
کتاب «سیری در ادیان جهان» نخستین بار در سال 1982 منتشر شد. اما در سالهای بعد مجدداً ویراسته و تکمیل شد و نسخهای که میشنوید، ترجمهی ویراست سوم کتاب است که سال 2005 به چاپ رسیده است. نویسنده در ویراست سوم در بسیاری از مطالب بازنگری کرده و در مجموع اثرش را بهروز کرده است. در کنار بهروز بودن، چیزی که بیشتر از همه این کتاب را ارزشمند میکند، جامعیت آن است. اما آنچه سیری در ادیان جهان را از دیگر آثار جامع این حوزه متمایز میکند این است که پارتریج در بررسی هر دین، به مقولههایی اساسی مثل «مروری تاریخی»، «متون مقدس»، «باورهای اساسی»، «عبادت و اعیاد»، «خانواده و جامعه» و «تحولات بعدی» پرداخته است. در کنار شاکلهی اصلی کتاب، گفتارهای موجز از باورمندان و نظریهپردازان هر مذهب ضمیمه شده که به دریافت کلی مخاطب و آمادهسازی او برای موشکافی بیشتر در مطالب یاری میرساند. هر بخش از کتاب را استادی سرشناس و خبرهای اهل علم و صاحبنظر نوشته است و کریستوفر پارتریج ادیان و باورها را بر اساس تقدم تاریخیشان مورد بررسی قرار داده است. ادیان بومی و نیز بحث دین در دنیای امروز در بخشهایی جداگانه تحلیل شدهاند که میتواند راهگشای علاقهمندان به این موضوعات باشد.
مورخ آلمانی «ایران باستان» را در چهار بخش کلی تحریر کرده است. پس از مقدمهای که به «آغاز برتری ایرانیان در خاور نزدیک در عهد باستان» میپردازد، در بخش یکم ایران را از زمان «کوروش تا اسکندر بزرگ» روایت میکند و در این بخش از گواهیها، رعایای شاه، خشاسا، دهیاوا و باجی و نیز زندگی روزمرهی مردم در زمان هخامنشیان سخن میگوید. بخش دوم به دورهای اختصاص دارد که نویسنده آن را «دورهی فترت» مینامد و از سلطهی مقدونیان بر ایران حرف میزند. سومین بخش کتاب «ایران در زمان پادشاهی پارتیان» را به تصویر میکشد؛ از اشک یکم تا اردوان چهارم. این بخش نیز با گواهیها و رعایای شاه آغاز میشود و به اقشاری چون ساتراپها، بازرگانان، سربازان و روحانیان و نیز مقولههایی مثل اداره، اقتصاد، ارتش و کیشها در ایران اشکانی میپردازد. آخرین بخش کتاب «ایران از اردشیر یکم تا یزدگرد سوم» نام دارد و بهطبع بیانگر سرگذشت فرمانروایی ساسانیان است. پس از گواهیها و رعایای شاه، ویسهوفر از «ایرانشهر» میگوید؛ از امپراتوری، مردم و شیوهی زندگی آنها در آن دوران. نویسنده کتابش را به نتیجهگیری مباحث پیش به اتمام میرسان؛ با فصلی که «بقای ایران باستان و کشف دوبارهی آن» نامگذاری شده است. در نهایت میتوان گفت یوزف ویسهوفر امکانی فراهم کرده تا ایران باستان بانگ و هویت خود را با آشکار ساختن منش ویژهی فرهنگ خویش نمایان سازد و سنتهایی را که بر آن اثر گذاشته و از آن اثر پذیرفتهاند، نشان دهد.
رمان روبور فاتح با بحثهای مؤسسهای به نام «ولدون» آغاز میشود. این مؤسسه، باشگاهی است در فیلادلفیا برای علاقهمندان به هوانوردی و پرواز. «عمو پرودان» رئیس و «فیل ایوانز» دبیر ولدون هستند. جلسهای در ولدون برقرار شده و بحثها بالا گرفته است که مردی به نام روبور پا به مؤسسه میگذارد. او از کشفی جدید حرف میزند که میتواند تمام اختراعات پیش از خود را کنار بزند و جهان را دگرگون کند. اعضای مؤسسه روی خوشی به سخنان روبور نشان نمیدهند. اما روبور برای قبولاندن حرفش به آنها چارهای اندیشیده. او میکوشد با ربودن پرودان و ایوانز و سوار کردن آنها روی ماشین پرندهاش اشتباه آنها را به اثبات برساند. روبور فاتح به همراه پرودان و ایوانز سفری را بر ماشین پرندهی «آلباتروس» آغاز میکنند و ماجراهای بسیاری را در آسمانهای جایجای جهان تجربه میکنند. همهی اینها با بیان دقیق و جذاب ژول ورن، به تجربهای لذتبخش از ترکیب ادبیات و علم و تخیل برای شنوندهی «روبور فاتح» تبدیل میشود.
«آخرین سفر زرتشت» بهنوعی زندگینامهی فیلسوف و پیامبر پارسی است. داستان رمان از قربانی شدن گاوی توسط روحانیون مهرپرست آغاز میشود؛ منظرهای که هیچ به دیدگان زرتشت خوش نمیآید و او را به ترک قربانگاه وامیدارد. زرتشت نخست انزجار خود از این آیین و خرافاتش و تماشای رنج حیوانات را با خانوادهاش در میان میگذارد. اما مخالفت خانواده با افکار زرتشت، راهی جز ترک شهر پیش روی این جوان نمیگذارد. این میشود که او با بیزاری از جهان پشت سر و عشقِ بیکران به حق و حقیقت پای در سفر میگذارد. سفر زرتشت تازه آغازی است بر فراگیری گنجی از دانشها و شاگردی او نزد استادان بزرگ و در مسیر و در سفر است که راه روشن سعادت، خود را به زرتشت مینماید.
کتاب «موانع حضور زنان در حکومتها» از چهار فصل و مجموعاً بیستوسه مقاله تشکیل شده که هر یک از منظری به موضوع مینگرد و به این ترتیب، حکومتهای آمریکای شمالی تا شرق آسیا مورد تفحص قرار میگیرند. فصل اول، دیدگاهها و موقعیت فعلی زنان کشورهایی آفریقایی، غربی و مسلمان بررسی میشوند. نویسندگان فصل دوم به مسئلهی نبود تنوع جنسیتی میپردازند و با سؤال «اگر زنان بیشتری بر مسند قدرت دنیا بودند، شمایل جهان چگونه میبود؟» طرح مسئله میکنند. سومین فصل کتاب بر نقش جنسیتگرایی در دور نگه داشتن زنان از موقعیتهای رهبری متمرکز است. فصل چهارم و پایانی کتاب، نگاهی به آینده دارد. در همه جای دنیا اتفاقهای مثبتی در این زمینه در حال وقوع است. اما با استناد به همین مقالات و دیدگاهها، راهی بسیار طولانی پیش روی زنان و سایر گروههایی است که در حال حاضر در اقلیت قرار دارند. راهی که عاقبت آنها را به مقصدی برساند که در آن اجازه یابند بار خدمت به مردم را در تناسب سیاسی به طور مساوی قسمت کنند.
«جوآن کریسپی» تا کنون تنها یک کتاب نوشته است. او سال 1999 «رکسانه و اسکندر» را نوشت و کوشید در آن نگاه تازهای به زندگی اسکندر مقدونی بیندازد و مخاطبش را به یافتن پاسخ پرسش «اسکندر واقعاً که بود؟» نزدیک کند. اما سؤالی که نخست باید جوابش را بدانیم این است که «رکسانه کیست؟». رکسانه نخستین همسر اسکندر و دخترای فرمانروای سغد، سرزمینی در حوالی سمرقند کنونی، است. ازدواج رکسانه و اسکندر همزمان است با غلبهی جهانگیر یونانی بر نیروهای داریوش سوم و تصرف سغد و باختر. اسکندر اندیشهی فتح هندوستان و خیال رسیدن به ساحل خدایان را در سر دارد؛ خیال رسیدن به پایان دنیا. رکسانه، غرقه در عشقی عمیق به اسکندر، در مسیر صعب و ورطهی هولناک لشکرکشی همسرش به هند، با او همراه میشود و ماهها در راهپیمایی کنار او به هند و در بازگشت، همپای او میشود. در میان بیشمار نظرگاهی که اسکندر را وصف کردهاند، شنیدن نقطهنظرهای همسر او دربارهی سرشت و سرگذشت اسکندر میتواند ابعاد تازهای برای شناخت این جنگآور فاتح به دست دهد.