کتاب صوتی فیه ما فیه

از بلخ تا قونیه
«جلال‌الدین محمد بلخی» معروف به مولانا، مولوی و رومی، از بزرگ‌ترین شاعران ایرانی است که سال 586 در بلخ متولد شد و در قونیه به سال 652 هجری شمسی درگذشت. حیات شصت و چند ساله‌ی مولانا پر از فرازها و نشیب‌ها، سفرها و هجرت‌ها، تأثیرها و تأثرها بود. نقش او در حوزه‌های نظم و نثر فارسی و نیز عرفان و تصوف آن‌قدر عظیم است که ادبیات فارسی تا همیشه خود را وام‌دار مولانا خواهد دانست. شهرت آثار منظوم مولوی بیشتر از آثار منثور اوست. دو اثر سترگ «مثنوی معنوی» و «دیوان شمس تبریزی» روی هم از شصت‌ودو هزار بیت فراتر می‌روند و به این دو، مجموعه‌ی «رباعیات» شاعر را نیز باید افزود. هرچند حجم آثار نثر مولانا به آن‌چه پیش‌تر گفته شد حتی نزدیک هم نمی‌شود، اما من‌باب محتوا، هم‌قد شعرهایش می‌ایستند و آن‌ها را تکمیل می‌کنند. سه مجموعه‌ی «فیه مافیه»، «مجالس سبعه» و «مکتوبات»، متون منثور مولوی را تشکیل می‌دهند؛ آثاری که آوانامه پیش‌تر گزیده‌ای از آن‌ها را به انتخاب «شهاب‌الدین عباسی» و تحت عنوان «بر لب دریای وجود» منتشر کرده است.
 
«بیرون ز تو نیست هرچه در عالم هست، در خود بطلب هرآن‌چه خواهی که تویی»
از میان سه اثر منثور مولانا، «مکتوبات» تنها کتابی است که به قلم خود او نوشته شده است. دو اثر دیگر طی سال‌ها از سخنان مولانا و توسط مریدانش به تحریر درآمده و گردآوری شده‌اند. از آن‌جا که تدوین نهایی فیه مافیه پس از مرگ شاعر انجام گرفته، عنوان آن نیز انتخاب مستقیم او نبوده است. بر همین اساس، عنوان «الاسرار الجلالیه» نیز گاهی برای توصیف این اثر به کار می‌رود. این کتاب علاوه بر نظر فارسی‌زبانان، اعراب و ترک‌تبارها، توجه ادیبان غربی را نیز جلب کرده است. دو نسخه‌ی انگلیسی معروف فیه مافیه، با عناوین «مقالات رومی» و «نشان غیب» منتشر شده‌اند. ترجمه‌ی آلمانی این اثر هم به دست «آنه‌ماری شیمل» خاورشناس و اسلام‌‌پژوه سرشناس صورت گرفت.
 
«در آن است آن‌چه در آن است» و مرواریدهایی که در آن است
از آن‌جا که فیه مافیه طی سی سال و از سخنرانی‌های مولانا گردآمده، اگر چندان هم حجیم نباشد، از حیث محتوا بسیار گسترده است. از عرفان و مذهب و فقه گرفته تا تربیت و اخلاق و سیاست و حتی مسائل اجتماعی و روان‌شناختی، پندها و نقدهایی در فیه مافیه یافت می‌شود. عنوان کتاب را می‌توان چیزی شبیه به «در آن است آن‌چه در آن است» و شاید به‌طور مستقل معنای آن جای سؤال داشته باشد. اما گمان می‌رود که گردآورندگان کلام مولانا، از شعر «کتابٌ فیهِ مافیه، بدیعٌ فی مَعانیه؛ اذا عاینتَ مافیه، رأَیت الدُّرَّ یَحویه» برای نام‌گذاری اثر مراد و مرشد خود بهره برده باشند. شعری که این‌گونه ترجمه می‌شود: «کتابی که در آن است آن‌چه در آن است و از نظر معنا، تازه و بدیع است؛ اگر به مطالب آن نظر کنی، مرواریدهایی در آن خواهی یافت.» امید است که کتاب صوتی فیه مافیه، گامی باشد در جهت آن‌که مخاطبان بیشتری، مرواریدهایی که در جست‌وجویش هستند را در میان سطور اندیشه‌های مولانا جلال‌الدین بیابند.
 
«تنها صداست که می‌ماند.»
کتاب صوتی «فیه مافیه» مجموعه‌ی گفتارهای منثور «مولانا» ماحصل همکاری نشر صوتی آوانامه و «مؤسسه‌ی انتشارات نگاه» است که با تصحیح «بدیع‌الزمان فروزان‌فر» تولید و منتشر شده است. اجرای این اثر، یکی از واپسین یادگارهای استاد فقید «احمد گنجی» است که دو سال و اندی پیش پس از به‌جا گذاشتن اجراهای ماندگاری چون «هبوط»، «جاناتان مرغ دریایی»، «مائده‌های زمینی»، «پیامبر»، «کیمیاگر»، «ملت عشق»، «گلستان سعدی» و «شاهنامه‌ی فردوسی به نثر» چشم‌هایش را بر جهان فانی بست.